جای خالی اتحاد در صنعت فرش ماشینی ایران
گفتگوی ماهنامه با مهندس سعید منزوی‌زاده مدیرعامل شرکت رسول اصفهان (قالی سلیمان)
به عنوان اولین سوال، لطفا خودتان و شرکت رسول اصفهان را برای خوانندگانی که احیانا آشنایی ندارند معرفی نمایید.
بنده سعید منزوی‌زاده مدیرعامل شرکت رسول اصفهان برند قالی سلیمان هستم. خوشبختانه حدود دو ماه قبل جشن چهل‌سالگی قالی سلیمان را برگزار کردیم که بسیار برای ما خوش‌یمن است چراکه چهل‌سالگی نشان از پختگی دارد. این شرکت از سال 1361 با ریسندگی نخ اکریلیک با نام نخ رسول فعالیت خود را آغاز کرد. بعد از 10 سال، قسمت بافندگی به مجموعه اضافه شد و سپس حدود 15 سال پیش واحد BCF یا ذوب‌ریسی شرکت برای تولید نخ پلی‌پروپلین راه‌اندازی گردید. در طول این 40 سال، شرکت همواره در حال توسعه و جایگزینی ماشین‌آلات بوده و به‌حمدالله در حال حاضر در واحد BCF، ریسندگی، رنگرزی، تکمیل و بافندگی شرکت، کلیه ماشین‌آلات به‌روز و با آخرین تکنولوژی روز دنیا در حال کار است. تلاش ما همیشه این بوده که مشتریان را به عنوان اولین و مهم‌ترین هدف خود نگاه کنیم و به لطف خدا در این 40 سال چه در زمینه نخ و چه در زمینه فرش به خوبی این رویکرد را دنبال کرده‌ایم.
اتفاق بسیار مثبتی هم که اواخر سال گذشته و اوایل امسال رخ داده، ریبرندینگ برند قالی سلیمان بوده و بعد از انجام مطالعات فراوان، هدهد قالی سلیمان به برند قالی سلیمان اضافه شده است. هدهد در فرهنگ ایرانی و اسلامی ما همواره پیام‌رسان اخبار خوب است و همیشه در جایگاه بالایی می‌نشیند. بر مبنای همین نگرش، ما نشان هدهد را در بالاترین نقطه لوگو برند قالی سلیمان اضافه کردیم و سر هدهد را به عقب برگرداندیم تا نشان دهیم ضمن رشد، تعالی و حرکت به سمت جلو، از تجربیات و اتفاقاتی که طی 40 سال اخیر سپری‌شده نیز یاد می‌گیریم و با توسعه و نوآوری، سعی می‌کنیم به سمت جلو حرکت کنیم. امیدواریم هدهد قالی سلیمان پیام‌رسان خبرهای خوبی برای صنعت نساجی و فرش ماشینی کشور باشد و بتوانیم همانند 40 سال گذشته، با ارائه کالای باکیفیت به مشتریان، در رشد و تعالی محصول ایرانی حرکت نماییم و برند ایران را چه از لحاظ کیفی، فرهنگی و اقتصادی به خوبی به دنیا معرفی نماییم.
در ارتباط با کمّ و کیف نمایشگاه دموتکس امسال و ابعاد مختلف آن صحبت بفرمایید.
نمایشگاه دموتکس ترکیه بعد از نمایشگاه دموتکس‌هانوفر که هر ساله برگزار می‌شود، از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برای فعالان صنعت فرش و کفپوش برخوردار می‌باشد. از آنجایی که به دلیل شرایط کرونا طی دو سال گذشته هیچ نمایشگاه بین‌المللی در حوزه فرش و کفپوش برگزار نشده بود، اهمیت این نمایشگاه دوچندان شده بود. به ویژه که نمایشگاه دموتکس‌هانوفر که قرار بود ابتدای سال ۲۰۲۲ برگزار شود به دلیل محدودیت‌های کرونایی لغو گردیده بود. به همین دلیل نسبت به نمایشگاه سال ۲۰۱۸ استقبال بسیار بیشتری از این نمایشگاه صورت گرفته بود و حتی می‌توان گفت نمایشگاه دموتکس ترکیه به نوعی جایگزین نمایشگاه دموتکس هانوفر شده بود. البته با توجه به شرایط ویژه امسال، باید باید منتظر دوره‌های آینده نمایشگاه باشیم تا بتوانیم قضاوت دقیق‌تری در این زمینه داشته باشیم.
در مجموع، استقبال از نمایشگاه امسال ترکیه بسیار بالاتر از سه سال قبل بود به طوری که مسئولان نمایشگاه ناگزیر شدند برای پاسخگویی به تقاضای غرفه‌گذاران، دو فضای چادرمانند را به دو سالن موجود نمایشگاه اضافه نمایند. چرا که در غیر این صورت تقریبا ۳۵ غرفه‌گذار امکان مشارکت در نمایشگاه را پیدا نمی‌کردند. طبیعی است که متناسب با افزایش تعداد غرفه‌گذاران و شرکت‌کنندگان، استقبال بازدیدکنندگان نیز نسبت به دوره قبل بسیار بیشتر بوده است.
در ارتباط با حضور شرکت قالی سلیمان نیز ما خیلی تمایل داشتیم که در سالن یک و دو حضور داشته باشیم ولی متاسفانه با توجه به محدودیت فضا در سالن‌های یک و دو چنین امکانی میسر نشد و زمانی که بحث حضور شرکت در فضای چادری پیش آمد، ما این شرط را مطرح کردیم که فقط در صورت اختصاص ۴۰۰ متر فضا در فضای چادری مشارکت خواهیم کرد. خوشبختانه این امکان میسر شد و ما به عنوان شرکت قالی سلیمان و یکی از نمایندگان صنعت فرش ماشینی ایران، بزرگترین غرفه را در کل نمایشگاه قاضی‌انتپ در اختیار داشتیم. حتی شرکتهای ترکیه‌ای که در سالن یک و دو قرار داشتند هیچ کدام اندازه غرفه‌شان به اندازه ۴۰۰ متر نبود چراکه در آن سالن‌ها محدودیت فضا وجود داشت. در مجموع، به جز حدود ۲۶ شرکتی که از ایران در نمایشگاه شرکت داشتند، اکثر غرفه‌داران را شرکتهای ترک تشکیل می‌دادند و و تعداد معدودی هم از کشورهای دیگر در نمایشگاه شرکت داشتند.
در ارتباط با حضور شرکتهای ایرانی این انتقاد مطرح می‌شود که اگر آنها با هماهنگی و سازماندهی بهتری مثلا در قالب یک پاویون و به صورت متحد در نمایشگاه شرکت می‌کردند، چه بسا مکان بهتری در اختیار آنها قرار می‌گرفت و صنعت فرش ماشینی ایران نیز چهره بهتری از خود ارائه می‌کرد. نظر جنابعالی در این زمینه چیست؟
متاسفانه در صنعت فرش ماشینی کشور به خصوص در حوزه صادرات، اشکالی که وجود دارد این است که اکثر شرکت‌ها یاد نگرفته‌اند در فضای رقابتی با یکدیگر متحد باشند. اتحاد به این معنا نیست که شرکت‌ها نتوانند کالای خود را بفروشند. بلکه بدین معناست که اگر شرکت‌ها می‌خواهند در بازاری وارد شوند و مخاطبی در آنجا دارند، بر مبنای استانداردهای مشخصی که همه شرکت‌ها به صورت متفق‌القول تعیین کرده‌اند و همگی به آن پایبند هستند، در آن بازار وارد شوند.
متاسفانه برخی از شرکت‌ها نگاه کوتاه‌بینانه به مقوله صادرات دارند و صرفا با این دید که چون فلان شرکت در نمایشگاه شرکت کرد، آنها هم شرکت می‌کنند. در حالی که اگر شرکت قالی سلیمان در نمایشگاه دموتکس شرکت می‌کند بیش از ۱۵ سال سابقه مشارکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی دارد، اما متاسفانه برخی از شرکت‌ها بدون دلیل، هدف و برنامه مشخصی در نمایشگاه‌ها شرکت می‌کنند که آسیب آن، به کل صنعت فرش ماشینی وارد می‌شود.
به عنوان مثال، در مقطعی که صادرات فرش ماشینی ایران رشد بسیار خوبی پیدا کرده بود، ما حتی می‌توانستیم یک نوع فرش خاص را متری ۳۰ تا ۵۰ دلار به فروش برسانیم و مشتریان خارجی هم از آن استقبال می‌کردند. اما به دلیل نبود همین اتحاد و از آنجایی که متاسفانه رقابت سالم را بلد نبودیم، برخی از شرکت‌ها در سال‌های بعد، محصول خود را با نرخ کمتر از ۳۰ دلار به مشتریان خارجی عرضه کردند و همین موضوع علاوه بر ارزان‌فروشی به بازارهای صادراتی، باعث شد شرکت قالی سلیمان نیز ناچار شود قیمت خود را کاهش دهد. در نهایت قیمت فرش صادراتی ایران که می‌توانست بسیار بالاتر باشد به دلیل عدم اتحاد شرکتهای داخلی، کاهش پیدا کرد.
ما باید یاد بگیریم زمانی که می‌خواهیم به بازار جهانی وارد شویم، برند ایران را مطرح کنیم. وقتی صحبت از برند ایران می‌شود یعنی دیگر منافع فرد، شخص یا گروه خاصی مطرح نیست بلکه منافع کل کشور مطرح است. حال وقتی قرار باشد برند فرش ماشینی ایران در نمایشگاه یا بازاری حضور داشته باشد، باید شرکتهای بزرگ به عنوان لیدر و پیشرو صنعت قرار بگیرند و شرکتهای کوچک‌تر نیز ذیل شرکتهای بزرگ‌تر و از طریق آنها در قالب برند فرش ماشینی ایران، محصول خود را به بازارهای جهانی صادر نمایند. با این کار هدف نهایی شرکت‌ها که همانا تداوم تولید و افزایش صادرات است، از این طریق محقق خواهد شد.
اما متاسفانه چنین اتحادی در بین شرکتهای فرش ماشینی وجود ندارد و برخی از همکاران صرفا با نگاه چشم و هم‌چشمی و بدون برنامه و هدف مشخص در نمایشگاه‌ها شرکت می‌کنند، بدون آنکه به استانداردهای حضور در بازارهای بین‌المللی توجه داشته باشند و نگاه بلندمدت و کلان به مقوله صادرات داشته باشند. ضمن احترام به تمامی همکاران من معتقدم بسیاری از شرکتهای ایرانی صرفا به دلیل نزدیکی جغرافیایی ترکیه به ایران و همچنین هزینه‌های پایین‌تر شرکت در نمایشگاه ترکیه نسبت به هانوفر آلمان، در این رویداد شرکت کرده بودند. و اگر قرار بود فرش ماشینی ایران به صورت متحد و مثلا در قالب یک پاویون در نمایشگاه شرکت می‌کرد، تعداد شرکتهای ایرانی می‌توانست به نصف کاهش پیدا کند. اما متاسفانه در همین نمایشگاه برخی از همکاران قیمت‌های پایین‌تری ارائه می‌دادند که باعث شد کالای ایرانی در بازار بین‌المللی تضعیف گردد.
این در حالی است که در مقطع فعلی که کشور نیازمند ارز حاصل از صادرات است، اگر شرکتهای ایرانی بتوانند کالای خود را با قیمت بالاتری در بازارهای صادراتی عرضه کنند و فقط از نظر کیفیت، طرح و نقشه و زیبایی بتوانند مخاطب خود را پیدا کنند، هیچ ایرادی نخواهد داشت. طبیعی است که هر شرکت، متناسب با کیفیت، طرح و رنگ فرشی که ارائه می‌کند و خدماتی که مثلا به بازارهای صادراتی عرضه می‌کند، مخاطب خاص خود را خواهد داشت. و مهم این است که فرش ماشینی ایران در یک دامنه قیمت مشخصی به بازارهای صادراتی عرضه شود و هیچ شرکتی از آن تخطی نکند. این دقیقا همان چیزی است که در صنعت فرش ماشینی ترکیه اتفاق افتاده و فرش ماشینی این کشور در دامنه قیمتی مشخصی به بازار عرضه می‌شود و هر شرکت متناسب با کیفیت و خدماتی که ارائه می‌کند و نه بر اساس تخریب رقیب، بازار خاص خود را دارد.
در نمایشگاه امسال چه تمایز‌هایی بین فرش ماشینی تولیدکنندگان ایرانی با همتایان ترکیه‌ای آنها وجود داشت و چه نوآوری‌هایی در نمایشگاه امسال جلب نظر می‌کرد؟
در شرایط فعلی با توجه به مشکلات ناشی از تحریم‌ها، مسائل سیاسی، مسائل فرهنگی و غیره، طبیعتا امکان رقابت شرکتهای ایرانی با شرکتهای ترک در زمینه صادرات فرش ماشینی به سختی فراهم است. اما آنچه که باعث‌شده شرکتهای ایرانی همچنان بتوانند در بازارهای صادراتی حرف برای گفتن داشته باشند آن است که آنها در زمینه‌هایی فعالیت می‌کنند که شرکتهای ترک چندان وارد آن زمینه‌ها نشده‌اند، مانند فرش‌های ۱۲۰۰ یا ۱۵۰۰ شانه. درحالی که شرکتهای ترکیه‌ای بیشتر به دنبال فرش‌های ارزان‌تر، شانه‌های پایین‌تر و تولید در متراژ بالاتر هستند.
در نمایشگاه امسال، تعدادی از شرکتهای ایرانی از جمله شرکت قالی سلیمان، محصولات و نوآوری‌های جدیدی را از نظر پالت رنگی، طراحی، ترکیب رنگ‌های مختلف و همچنین فرش‌های کلاسیک و مدرن ارائه کرده بودند که مورد استقبال بازدیدکنندگان قرار گرفته بود. اینطور می‌توان گفت که یکی از دلایلی که شرکتهای ایرانی همچنان می‌توانند با وجود همه مشکلات صادرات انجام دهند، این است که اکثر آنها به نوعی فرش در خون‌شان است که این موضوع باعث می‌شود همواره در زمینه طراحی و رنگ‌بندی، طرح‌ها و ایده‌های جدیدی ارائه نمایند.
در مجموع، همانطور که عرض کردم شرکتهای ترک بیشتر روی فرش‌های ارزان‌قیمت تمرکز کرده‌اند و به همین خاطر، شرکتهای ایرانی می‌توانند در زمینه فرش‌های باکیفیت‌تر با شانه بالاتر در بازار صادراتی حرف برای گفتن داشته باشند و رقابت نمایند.
در حال حاضر مهم‌ترین مشکلات صنعت فرش ماشینی کشور در زمینه تامین مواد اولیه، فرایند تولید و علی‌الخصوص صادرات چه مواردی هستند؟
در مقایسه با تولیدکنندگان رقیب همسایه همچون ترکیه، تقریبا در تمام اصول اولیه تولید، مشکلات ما بیشتر است. در زمینه تامین مواد اولیه از آنجایی که شرکت رسول اصفهان دارای واحد ریسندگی برای تولید نخ پلی‌پروپیلن و پلی‌استر است، یکی از کشورهایی که مواد اولیه تولید این نخ را در اختیار ما قرار می‌دهد، خود ترکیه است و همین مسئله ما را یک گام نسبت به ترکیه عقب نگه داشته است. بدیهی است که شرکتهای تولیدکننده الیاف در ترکیه، تامین نیاز داخل را نسبت به صادرات در اولویت قرار می‌دهند و همین موضوع ما را در تامین مواد اولیه خارجی بعضا دچار مشکل می‌کند. از سوی دیگر، شرکتهای ایرانی برای خرید مواد اولیه حتما باید با ارز نیمایی و با محدودیت‌های بسیاری اقدام کنند در حالی که شرکتهای رقیب تنها با گشایش اعتبار اسنادی می‌توانند خرید خود را به آسانی انجام دهند.
مسئله دیگر این است که ما در حوزه صادرات نمی‌توانیم پول خود را مستقیم از بازار صادراتی دریافت کنیم و حتما باید از طریق صرافی و با چند واسطه به دلیل تحریم‌ها این کار را انجام دهیم که این موضوع، هزینه و ریسک بالایی را به ما تحمیل می‌کند. چنین مسائلی اصلا در اقتصاد دنیا وجود خارجی ندارد و شاید فقط مختص کشور ما یا کشورهای دیگر که تحت تحریم‌های خاص هستند، باشد. در حالی که اگر مشکل تحریم و محدودیت‌های بانکی وجود نداشته باشد، فرایند صادرات می‌تواند خیلی بهتر، ارزان‌تر و سریع‌تر انجام شود. ضمن اینکه در زمینه حمل محصول به سمت بازارهای صادراتی هم مشکل وجود دارد و بعد از بارگیری، باید ابتدا به کشور واسطه و سپس به بازار هدف منتقل شود که همین موضوع هزینه مضاعفی را برای صادرات ایجاد می‌کند.
باید به این نکته هم اشاره کنم که متاسفانه به دلیل مسائل سیاسی و تحریم‌های بین‌المللی، امکان اینکه به برخی بازارها نظیر بازار آمریکا، عربستان، بحرین و … ورود پیدا کنیم از بین رفته است. به دلیل همین مشکلات برخی شرکت‌ها ناگزیر شدند برای انجام صادرات نام کشور دیگری را روی محصول خود درج نمایند که این موضوع در کنار هزینه‌هایی که به همراه دارد، شرکت‌ها را از استفاده از نام کشورشان محروم کرده است. البته ما در شرکت قالی سلیمان از طریق تاسیس دفتر در چند کشور، بخشی از امور مربوط به صادرات را آنجا انجام می‌دهیم اما همه این اقدامات هزینه اضافی به ما تحمیل کرده است و هزینه تولید و قیمت تمام‌شده محصول ما را بالا برده است.
اول از همه باید اتحاد و همدلی بین شرکتهای فرش ماشینی وجود داشته باشد؛ بدین معنا که اگر قرار است شرکتهای ایرانی در نمایشگاه مشارکت کنند این کار به صورت برنامه‌ریزی‌شده، هدفمند و از طریق انجمن‌ها و اتحادیه‌های مربوطه باشد. همچنین اگر قرار است صادراتی انجام شود، این کار بر اساس یک سری استانداردها و ضوابط که مورد پذیرش همه شرکت‌هاست، صورت گیرد.
مسئله دیگر این که شرکتهای ایرانی باید برای کالای ایرانی و فرش ماشینی ایران ارزش و اعتبار قائل شوند و تلاش کنند آن را با قیمت بالاتری در بازارهای صادراتی عرضه نمایند تا منافع بیشتری نصیب آنها و همچنین کل اقتصاد و مردم کشور شود. نه اینکه قیمت کالای خود را دائما پایین بیاورند و صرفا به دنبال تخریب رقیب باشند.
مسئله دیگری که باید اتفاق بیفتد و البته در اختیار مسئولین و سیاستگذاران کشور قرار دارد، برقراری ثبات و رفع تحریم‌هاست. اگر مثلا نرخ دلار در رقم مشخصی تثبیت شود، تولیدکنندگان نیز راحت‌تر می‌توانند تصمیم بگیرند که چه کالایی را چه زمانی بخرند و چه زمانی در بازار عرضه کنند. همچنین اگر رفع تحریم‌ها اتفاق بیفتد و بتوانیم ارتباطات بانکی بین‌المللی داشته باشیم، قطعا می‌توانیم مخاطب بیشتری را جذب کرده و به صورت شفاف‌تر و روتین‌تری کار کنیم که هم برای خریدار و هم برای فروشنده بهتر باشد.
همچنین باید سعی کنیم از تجربیات رقبای خود به خصوص شرکتهای ترکیه‌ای یاد بگیریم و این موضوع را بررسی کنیم که اگر شرکتهای ترک توانسته‌اند در بازاری موفق شوند، چه برنامه‌ها و چه اقداماتی را انجام داده‌اند. ما باید بازارها را به خوبی مطالعه کرده و با مطالعه مشخص وارد بازارها شویم. همچنین هدف ما از ورود به بازارهای صادراتی نه کوتاه‌مدت بلکه باید بلندمدت باشد و حتی اگر لازم است خدمات بیشتر در ازای سود کمتر به بازارهای صادراتی ارائه نماییم تا بتوانیم در بلندمدت حضور خود را در این بازارها تثبیت نماییم.
در حال حاضر صنعت فرش ماشینی ایران در بازارهای اروپایی ضعیف است و باید بتواند از طریق ارائه محصولات متنوع، حضور خود را در این بازارها قوی‌تر نماید. ما در شرکت قالی سلیمان همواره تلاش‌مان این بوده که تنوع و نوآوری در محصولات را بالا ببریم و همین موضوع باعث شده که بتوانیم به حدود ۴۰ کشور صادرات انجام دهیم و هدف‌مان این است که بازارها و مشتریان خود را توسعه دهیم. مسئله مهمی که در ارتباط با بازارهای صادراتی اهمیت دارد و در شرکت قالی سلیمان نیز بسیار تاثیرگذار بوده، پایبندی به تعهدات و قول و قرارهایی است که با طرف صادراتی تعیین می‌کنیم و این پایبندی به تعهدات در درازمدت کمک زیادی به حفظ و توسعه بازارهای صادراتی می‌کند.
مجموعه مواردی که ذکر شد می‌تواند کمک زیادی به حضور موفق در نمایشگاه‌ها و همچنین بازارهای صادراتی داشته باشد. با توجه به کاهش محدودیت‌های کرونایی، به احتمال زیاد نمایشگاه دموتکس هانوفر ابتدای سال آینده میلادی برگزار خواهد شد و من از همکاران خواهش می‌کنم که بدون مطالعه و هدف در این نمایشگاه شرکت نکنند چرا که با توجه به هزینه چند میلیاردی شرکت در این نمایشگاه، حضور بی‌برنامه شرکت‌ها می‌تواند ضرر زیادی به خودشان، شرکتهای دیگر و همچنین اعتبار صنعت فرش ماشینی ایران وارد نماید.
