خاک حاصلخیز صنایع نساجی، نیازمند بذرافشانی و آبیاری

جمشید بصیری صاحب امتیاز و مدیر مسئول ماهنامه «صنعت نساجی و پوشاک»

روزهای 23 تا 26 مهرماه 1402 بیست ‌و ‌نهمین نمایشگاه بین‌المللی ماشین‌آلات، مواد اولیه، منسوجات خانگی، ماشین‌های گلدوزی و محصولات نساجی (ایرانتکس 1402) و یازدهمین نمایشگاه بین‌المللی پوشاک ایران (ایران‌مد 1402) با حضور و مشارکت نزدیک به 400 شرکت داخلی و خارجی برگزار شد که بر مبنای بازخوردهایی که از جانب غرفه‌داران و بازدیدکنندگان مطرح گردید و همچنین مشاهدات فردی اینجانب در جریان بازدید خودم در روز پایانی، شکوه و رونق بسیار چشمگیری در محیط و سالن‌های نمایشگاه‌ها به چشم می‌خورد و علاوه بر حضور پررنگ شرکت‌های داخلی در قالب غرفه‌های زیبا و شکیل همراه با نمایش چشمگیر محصولات و توانمندی‌ها، سالن‌ها و غرفه‌ها نیز مملو از بازدیدکنندگان علاقمند از اقشار مختلف اعم از صاحبان کسب‌وکار، فعالان صنعتی، اساتید، دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و کلیه علاقمندان به این صنعت بزرگ و اشتغال‌زا بود.

از یک طرف، شرکت‌های تولیدی و بازرگانی در حوزه صنایع نساجی و پوشاک، با صرف هزینه‌های قابل‌توجه و برنامه‌ریزی گسترده، برای دعوت از مشتریان و میهمانان و نیز پذیرایی از بازدیدکنندگان، اقدامات درخورتوجهی انجام داده بودند و از طرف دیگر، تشکل‌های مهم نساجی و پوشاک نیز با راه‌اندازی غرفه‌های بزرگ، شکیل و مدرن و تخصیص فضای بسیار مناسبی برای حضور مردم و بازدیدکنندگان، برنامه‌های نوآورانه و خلاقانه خود را جهت نمایش توانمندی‌های تشکل‌ها و ظرفیت‌های بالای صنایع نساجی و پوشاک در حوزه‌های مختلف به اجرا گذاشتند. به‌عنوان تنها یک نمونه از این اقدامات ارزشمند که بسیار جلب‌نظر می‌کرد، می‌توانم به حضور متفاوت و پرشور جامعه متخصصین نساجی ایران همراه با تیمی متشکل از دانشجویان و جوانان تحصیلکرده در نمایشگاه اشاره کنم که اینجانب نیز در روز پایانی نمایشگاه افتخار حضور در این جمع ارزشمند و پرشور را در کنار مدیرعامل و هیئت مدیره جامعه متخصصین نساجی و البته دبیر محترم و هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران داشتم و مشاهده این میزان شور و اشتیاق در نسل جوان برای همکاری و مشارکت در نمایشگاه باعث امیدواری و مباهات بسیار زیاد اینجانب گردید.

به همین ترتیب سایر تشکل‌های مرتبط شامل اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک ایران، انجمن صنایع پوشاک ایران، انجمن طراحان لباس و پارچه، انجمن ویژندهای پوشاک و انجمن نشان‌های تجاری پوشاک نیز در نمایشگاه امسال بسیار متفاوت ظاهر شدند و ضمن هم‌افزایی و یکپارچگی بیشتر، سخنرانی‌ها، سمینارها، کارگاه‌های آموزشی و گفتمان‌های قابل‌توجهی را در ارتباط با موضوعات روز صنایع نساجی و پوشاک و انتقال تجربیات موفق به مخاطبان برگزار کردند که با استقبال بسیار چشمگیر علاقمندان و مخصوصا نسل جوان مواجه گردید و جا دارد از این تریبون خدمت همه مدیران و متولیان تشکل‌های ذکرشده نیز خسته‌نباشید و خداقوت عرض کنم.

در واقع، اینطور می‌توان گفت که در نمایشگاه‌های امسال، فعالان و نمایندگان بخش خصوصی صنایع نساجی و پوشاک (شامل شرکت‌ها، تشکل‌های تخصصی، جامعه دانشگاهی و مردم علاقمند) تا آنجا که در حیطه توان و اختیارشان بود، وظایف خود را به نحو احسن انجام دادند و بدون کوچکترین چشمداشت یا حمایتی از جانب نهادهای متولی و تنها با هزینه، برنامه‌ریزی و سازماندهی شخصی و گروهی خود، نسبت به غرفه‌سازی، تیم‌سازی، دعوت از میهمانان، برگزاری سمینار و … مبادرت کرده و اینگونه چراغ صنایع نساجی و پوشاک و نمایشگاه‌های تخصصی مربوط به آن را روشن و پرنور نگه داشتند. این موضوع نشان می‌دهد که زنجیره صنایع نساجی کشور (از مواد اولیه گرفته تا کالای نهایی)، از تمامی ظرفیت‌های لازم برای رشد و توسعه برخوردار بوده و این علاقه و انگیزه برای کار و فعالیت، حتی با هزینه و امکانات شخصی و حتی به شکل داوطلبانه در بین فعالان و ذینفعان این صنعت وجود دارد و اگر هم امروز مشکلات، کمبودها و نارسایی‌هایی در صنایع نساجی وجود دارد، ریشه آن را باید در جاهای دیگری جستجو کرد.
واقعیت امر این است که امروز بخش عمده‌ای از مشکلات واحدهای نساجی و پوشاک کشور، از ضعف در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های کلان و همچنین فشارهای بیرونی که به‌اجبار به صنعتگران و تولیدکنندگان داخلی تحمیل می‌شود، نشأت می‌گیرد. در این زمینه، توجه خوانندگان گرامی مخصوصا عزیزانی که در افتتاحیه نمایشگاه‌های نساجی و پوشاک حضور نداشتند را به مطالعه گزارش مکتوب آیین افتتاحیه این رویدادها در صفحات آتی مجله جلب می‌کنم که در آن، نمایندگان تشکل‌های تخصصی، مشکلات و مسائل این صنعت را صراحتا خطاب به وزیر صنعت مطرح کرده‌اند.

اینجانب به منظور پرهیز از اطاله کلام، از تکرار بسیاری از موارد مطرح‌شده در این نشست صرف‌نظر می‌کنم، اما بر مبنای موارد ذکرشده توسط نمایندگان تشکل‌ها، ریشه اصلی مشکلات امروز صنعت نساجی و پوشاک را باید در ضعف سیاست‌گذاری‌های کلان و عدم اهتمام مسئولان و متولیان صنعتی کشور به این صنعت بزرگ و اشتغال‌زا دانست که باعث شده با وجود همه ظرفیت‌ها، امکانات و توانمندی‌هایی که در نمایشگاه شاهد آن بودیم، صنعت نساجی و پوشاک به جایگاه در خور شأن و آنچه که لیافت آن را دارد، نه در داخل کشور و نه در عرصه تجارت بین‌المللی دست پیدا نکند. نتیجه آنکه فعالان صنایع نساجی، در زمینه‌های مختلف تولید اعم از تامین مواد اولیه داخلی و وارداتی، تخصیص ارز، خرید ماشین‌آلات نو، نوسازی و به‌روزرسانی ماشین‌آلات موجود، دریافت تسهیلات بانکی، مشوق‌های مالیاتی، مشوق‌های صادراتی، سرمایه‌گذاری، تامین منابع انرژی مخصوصا برق و گاز و … نه تنها هیچگونه حمایت یا تسهیلاتی دریافت نمی‌کنند، بلکه با انواع و اقسام موانع تحمیلی همچون معطلی طولانی برای دریافت ارز، قطع برق و گاز، فشارهای مالیاتی و … مواجه می‌شوند که همه این موارد، باعث کاهش ظرفیت‌های تولید و عدم توسعه صنعتی در سنوات گذشته شده و آمار صادرات این صنعت نیز بهترین گواه بر صحت این موضوع است.

اگر بخواهیم یک مقایسه آماری انجام دهیم، بر اساس جدیدترین آمار اعلام‌شده از سوی دفتر منسوجات و پوشاک وزارت صمت، ارزش صادرات نساجی، پوشاک، چرم و کفش کشورمان در نیمه اول سال 1402 رقم 368 میلیون دلار اعلام شده است که با توجه به این رقم، احتمالا صادرات سالانه این صنعت بین 700 تا 800 میلیون دلار (کمتر از یک میلیارد دلار) خواهد بود. این در حالی است که رقم صادرات در مورد ترکیه حدود 33 میلیارد دلار، ویتنام حدود 46 میلیارد دلار، بنگلادش حدود 45 میلیارد دلار و پاکستان حدود 18 میلیارد دلار است و کشور نوظهوری مانند ازبکستان نیز رقم 5 میلیارد دلار را برای کل صادرات نساجی و پوشاک خود تا پایان سال 2023 پیش‌بینی کرده است. از سوی دیگر، بر اساس جدیدترین گزارش سازمان توسعه تجارت، سهم صنایع نساجی، پوشاک و کفش از کل صادرات غیرنفتی کشورمان در نیمه اول سال 1402 تنها 1.5 درصد اعلام شده، در حالی که همین نرخ برای ویتنام یا بنگلادش بیش از 80 درصد و برای ترکیه بیش از 10 درصد است.

این آمار نشان می‌دهد که صنایع نساجی کشور با وجود همه ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های آن در زمینه اشتغال‌زایی، خلق ارزش افزوده و صادرات، نه تنها در داخل و در بین صنایع مختلف از جایگاه لازم برخوردار نیست بلکه در عرصه تجارت جهانی و در رقابت با سایر کشورهای رقیب و نوظهور نیز حرف چندانی برای گفتن ندارد، به طوری که سهم آن از کل تجارت جهانی منسوجات و پوشاک، کمتر از 0.1 درصد محاسبه می‌شود.
البته نکته امیدوارکننده آن است که در آیین افتتاحیه نمایشگاه‌ها، بخش عمده این موارد توسط نمایندگان تشکل‌های نساجی و پوشاک خطاب به وزیر محترم صنعت مطرح گردد و آقای علی‌آبادی وزیر صنعت نیز در سخنان خود در این مراسم، بر این موارد صحه گذاشتند. همچنین طبق شنیده‌ها، در نشست مشترکی که بعدازظهر روز چهارشنبه 26 مهرماه با حضور وزیر صنعت، معاونان ایشان و نمایندگان تشکل‌های صنفی و صنعتی نساجی و پوشاک برگزار گردید، مقرر شده آیین‌نامه‌ای برای رفع مسائل و مشکلات موجود و اتخاذ رویکردهای جدید برای توسعه بازارهای صادراتی تدوین شده و در همین راستا، کارگروه ویژه‌ای متشکل از تشکل‌ها و انجمن‌های مربوطه تشکیل شود که در صورت پیگیری‌های مستمر و برگزاری منظم جلسات این کارگروه و نیز عزم مسئولان وزارت صنعت، می‌توان نسبت به بهبود وضعیت صنایع نساجی و پوشاک چه در زمینه مشکلات داخلی و چه در زمینه صادرات، امیدوار بود.

در پایان لازم است بار دیگر به این موضوع اشاره گردد که امروز صنایع نساجی و پوشاک کشور از کلیه منابع و امکانات لازم برای رشد و توسعه، اعم از مواد اولیه، ماشین‌آلات و امکانات تولید، مدیران نوآور و خلاق، نیروی کار جوان و تحصیلکرده، زیرساخت‌های تولیدی در اقصانقاط کشور، تشکل‌های فعال، به‌روز و کارآمد، میل و انگیزه برای کار و تولید، بازار مصرفی گسترده در داخل، بازار صادراتی بالقوه در کشورهای منطقه و ده‌ها مزیت دیگر برخوردار است که بهره‌گیری حداکثری از این ظرفیت‌ها به‌نحوی که به افزایش تولید و صادرات در صنایع نساجی و نیز افزایش سهم این صنایع در تجارت جهانی منجر گردد، نیازمند مجموعه‌ای از سیاست‌گذاری‌ها، قانون‌گذاری‌ها، تسهیلات و حمایت‌های ویژه است که باید از طریق نهادهای مجری و قانون‌گذار، تصویب و به اجرا گذاشته شوند.

سرمقاله شماره آبان ماه 1402